Atatürk ve Malatya
ATATÜRK' ÜN MALATYA' YA GELİŞİ
26 Ocak 1931 - 2 Mart 1931 tarihleri arasında gerçekleştirilen gezi programında Atatürk ve beraberindekilerin Malatya'ya gelişi, takip edilen ulaşım politikası ve dolayısıyla Fevzipaşa-Malatya demiryolu hattının hizmete açılışı ile ilgilidir.
Atatürk 12 Şubat 1931 Perşembe günü Taşucu-Silifke üzerinden Mersin' e gelmiş ve gerekli incelemeleri yapıp, vatandaşlarının sıkıntılarını dinledikten sonra, daha önceden hazırlanıp Mersin' e getirilen BEYAZ TREN ile saat 18:00 sularında Malatya ' ya hareket etmiştir.
Atatürk' ün Malatya 'ya yaptığı bu seyahat sırasında maiyyetinde bulunanlar, ordu müfettişi Fahrettin ( ALTAY ), Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Tevfik (BIYIKLIOĞLU) , İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Recep Peker, A. Afet İnan, Vasıf ( ÇINAR ), Dr. Reşit Galip ve Cumhurbaşkanlığı erkanından Hasan Rıza (SOYAK ), İsmail Hakkı ( TEKÇE ) ve baş yaver Rusuhi Bey ile değişik bakanlıkların kalabalık müşavir, müfettiş ve teknisyen kadrosu vardı.
13 Şubat 1931 Cuma günü saat 17:30 civarında Malatya ' ya ulaşan Atatürk, Malatyalılarla beraber olmak dışında, bu şehri ilk defa demiryolu ile güneyden Anadolu demiryolları ağına bağlamanın sevincini de yaşamış oluyordu.
Mustafa Kemal Atatürk, trenden iner inmez Başvekil İsmet Paşa' ya çekilmek üzere Vali Mehmet Tevfik Beye verdiği telgraf metninde, yapılan faaliyetlerin öneminden şöyle değinmiştir.
'' ... Yeni yapılan yol ile Malatya ' ya vardığımız bu günde, sizi takip ettiğiniz pek isabetli imar faaliyetlerinden dolayı bir daha tebrik ederek ve takdirlerimi arz ederim...''
Atatürk, Tren garından İstasyon Virajı kavşağına kadar Malatyalılarla yürümüş, ardından yeni Açılan Atatürk Caddesini otomobille geçerek Türkocağı binasına gelmiştir. Mustafa Kemal Malatya' da ki zamanın büyük bir kısmını bugün '' Atatürk Evi '' adını taşıyan Türkocağı binasında geçirmiştir.
Mustafa Kemal' in burada yaptığı ve daha çok demiryollarını ilgilendiren konuşması ise şöyledir :
'' ... Malatya 'yı görmek Malatyalılarla daha çok görüşmek için bu kadar zaman kafi değildir. İleride daha uygun bir mevsimde belki Başvekil İsmet Paşa ile gelip görmek, sizlerle görüşmek fırsatını bulurum.'' Demesi üzerine Malatya Belediye Başkanı Mustafa Naim KARAKÖYLÜ Atatürk ' e hiç olmazsa birkaç gün kalmalarını arz edince Atatürk sözlerine şöyle devam etmiştir: ''... Arkadaşlar önemli bir ilimizin merkezine bizi getiren demiryolu olmuştur. Bugüne kadar bu önemli ve çok feyizli Malatya' ya gelmek isteyenler bu medeni vasıtanın bulunmamasından dolayı isteklerine kolaylıkla muvaffak olamamışlardır. Bu istekler bu memlekete çok feyiz getirecek ve memleketin tabii değerlerinden dünyayı faydalandıracak mahiyettedir. Yeni eser, bu genel isteği tatmin edecektir ümidindeyim. Türkiye Hükümetinin tespit ettiği projeler dahilinde belirli zamanlar içinde vatanın bütün bölgeleri çelik raylarla birbirine bağlanacaktır. Bütün vatan bir demir kitle haline gelecektir. Demiryolları memleketin tüfenkten toptan daha önemli bir koruma silahıdır. Demiryollarını kullanacak olan Türk milletinin refeh ve medeniyet yollarıdır...''
13 Şubat akşamı Malatya'da, Türkocağı binasında hazırlanan odada geçiren Atatürk 14 Şubat Cumartesi günü Belediyeyi ziyaret ederek, Belediye Başkanından şehrin ihtiyaçlarını öğrenip not ettirdikten sonra halk ile esnaf kuruluşlarının temsilcileriyle görüşmüştür. Bu sırada Kooperetifçilik üzerinde ısrarla duran ve halkı bu yönde teşvik ederek destek vaad eden Atatürk, Milli Eğitim Müdüründen de '' Millet Mektepleri '' ve eğitim hakkında gerekli bilgileri alıp bazı direktifler vermiştir. Daha sonra çarşıyı gezen Atatürk, geç vakitlerde Dörtyol'a gitmek üzere yine özel trenle Malatya ' dan ayrılmıştır.
ATATÜRK' ÜN MALATYA' YA İKİNCİ GELİŞLERİ ( 14 Kasım 1937 )
Mustafa Kemal Atatürk' ün ikinci defa Malatya ' ya gelişinin sebebi yine demiryolu münasebetiyledir. 12 Kasım 1937 akşamı özel treni ile Diyarbakır-İran-Irak hattının temel atma töreni için Ankara' dan Sivas ' a hareket eden Atatürk, buradan da 16 Ağustosta işletmeye açılan Çetinkaya hattından Malatya' ya gelmiştir.
Atatürk, bu gezi kapsamında Malatya, Elazığ, Tunceli ve Diyarbakır' da incelemelerde bulunmuştur. O'nun Malatya ' ya teşrifleri haber alınır alınmaz 12 Kasım 1937 Cuma gününden itibaren şehirde gerekli hazırlıklara başlandığı gibi Orgeneral Kazım Orbay ve Korgeneral Galip Deniz Malatya' ya gelmiş ve karşılama törenini gözden geçirmişlerdi.
Bu arada Kazım Orbay Atatürk ' ü karşılamak üzere Sivas' a gitmişti. Bir gün sonra da Malatya Valisi İ. Ethem Akıncı ile Korgeneral Galip Deniz Atatürk' ü karşılamak üzere bir posta treni ile Malatya-Sivas sınırına kadar giderek karşılama törenini başlatmışlardı. Güzergahtaki köy, kasaba halkı ,gece yarısından itibaren istasyonlarda Atatürk' ü görebilmek için beklemeye başlamışlardı.
Atatürk Sivas- Malatya seyahati sırasında Yazıhan' da mola vermiş, geceyi burada dinlenerek geçirdikten sonra 14 Kasım 1937 Pazartesi günü saat 12:00 sularında Malatya ' ya hareket etmişlerdir. Atatürk ve beraberindekilerin yer aldığı özel trenden başka Diyarbakır-Cizre hattı açılış törenine katılacakların yer aldığı ikinci bir tren de bu seyahatte eşlik ediyordu. Bu tren Atatürk' ün Malatya'ya gelişinden yaklaşık yarım saat sonra Diyarbakır' a doğru yola çıkmıştır.
Atatürk ile beraber Malatya' ya gelenler arasında; Başvekil Celal Bayar, Şükrü Kaya ( İçişleri Bakanı ), Ali Çetinkaya (Bayındırlık Vekili), Ali Kılıç, Salih Bozok, Recep Peker gibi simalar yer almaktaydı.
Malatya programı çerçevesinde Atatürk, ihtiram kıt'asını, ilk, orta ve lise öğrencilerini teftiş ettikten sonra kendilerine tahsis edilen otomobil ile yapımına 25 Mayıs 1937' de başlanan İplik ve Bez Dokuma Fabrikasına gitmiştir. 1937 yılında anayasada yer alan devletçilik ilkesinin bir yansıması olan ve yapımı süren bu fabrikada gerekli incelemeler yapan ve bilgi alan Atatürk, fabrikanın biran önce bitirilmesi için gerekli emirleri de vermiştir. Ayrıca, bu seyahat dolayısıyla orada hazır bulunan İş Bankası genel müdürü Muammer Eriş'e Malatya'nın kalkınması ile ilgili bir rapor hazırlaması ve en kısa sürede kendisine teslim etmesini emretmiştir.
Buradan yapımı sürdürülen Devlet Hastanesine gidilmiş ve buradaki incelemelerin ardından değişik konular üzerinde görüşlerini tamamlayarak, halkın alkış tufanı arasında istasyona geçmiş ve saat 14:00'de Diyarbakır'a gitmek üzere uğurlanmıştır.
